Έχουμε όλοι υπόψη μας τον φόβο της αποτυχίας και όλους τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να εκδηλωθεί. Η αποτυχία άλλωστε δεν είναι ένα ευχάριστο συναίσθημα. Τι γίνεται όμως με τον φόβο της επιτυχίας;
Της Άννας Δάλλα
Μήπως υποφέρουμε από τον φόβο της… επιτυχίας;
Η αποτυχία είναι μια τρομακτική έννοια. Η επιτυχία, από την άλλη πλευρά, ακούγεται σαν κάτι σπουδαίο. Όλοι θα θέλαμε να είμαστε επιτυχημένοι. Μήπως όμως μερικές φορές σαμποτάρουμε τον εαυτό μας; Μήπως η αναβλητικότητά μας –οι φορές που ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε, αλλά απλώς δεν το κάνουμε πράξη– θα μπορούσε να οφείλεται στον φόβο της επιτυχίας και όχι της αποτυχίας; Μάλιστα, οι ειδικοί παρατηρούν ότι ο εν λόγω φόβος κυριεύει τις γυναίκες συχνότερα απ’ ό,τι τους άνδρες.
Τι είναι ο φόβος της επιτυχίας;
Ο φόβος της επιτυχίας, γνωστός και ως άγχος της επιτυχίας, είναι η ανησυχία για την επιτυχία και όλα όσα φέρνει μαζί της. Τι θα συνέβαινε αν καταφέρναμε να επιτύχουμε; Τι θα άλλαζε στη ζωή μας; Και γιατί φοβόμαστε τόσο αυτή την αλλαγή; Θα μπορούσε η επιτυχία να επηρεάσει τη ζωή μας αρνητικά; Πολλές φορές σχετίζεται με το «σύνδρομο του απατεώνα» (the imposter syndrome), όπου φοβόμαστε ότι αν γίνουμε ορατοί μέσω της επιτυχίας μας θα αποκαλυφθεί πως στην πραγματικότητα δεν έχουμε τις ικανότητες και τα προσόντα που νομίζουν οι άλλοι ότι έχουμε, και έτσι δεν θα μπορέσουμε να συνεχίσουμε σε ένα υψηλό επίπεδο ώστε να διατηρήσουμε την επιτυχία. Άλλες φορές μπορεί να έχουμε την ανησυχία ότι η επιτυχία θα μας αποξενώσει από τους αγαπημένους μας (π.χ. λόγω ζήλιας ή έλλειψης χρόνου) ή ότι τελικά δεν θα καταφέρουμε να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων. Μπορεί επίσης να φοβόμαστε την επιτυχία εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο μας μεγάλωσαν, λέγοντάς μας ότι δεν θα τα καταφέρουμε, και έτσι έχουμε χαμηλή αυτοπεποίθηση. Ή μπορεί να είχαμε αρνητικές εμπειρίες κάποιες φορές που πετύχαμε, να βιώσαμε, για παράδειγμα, τη ζήλια των άλλων, και να φοβόμαστε ότι αυτές θα επαναληφθούν στο μέλλον. Όλοι αυτοί οι φόβοι μάς κάνουν αναβλητικούς και μας εμποδίζουν να αναλάβουμε δράση και να κυνηγήσουμε τα όνειρα και τις επιθυμίες μας καθώς ανησυχούμε ότι η επιτυχία έχει μεγαλύτερο κόστος από το να μείνουμε εκεί που είμαστε.
Πώς θα τον αναγνωρίσουμε
Φυσικά ο φόβος της επιτυχίας συχνά δεν είναι συνειδητός. Ορισμένα σημάδια που δείχνουν ότι βιώνουμε εν αγνοία μας τον φόβο της επιτυχίας περιλαμβάνουν ότι συχνά εγκαταλείπουμε τα πράγματα ακριβώς τη στιγμή που σημειώνουμε πρόοδο, δεν ξεκινάμε αυτό που δηλώνουμε ότι θέλουμε πραγματικά να επιτύχουμε, πιστεύουμε ότι η επιτυχία πρέπει να έχει κάποιο τίμημα ή θυσία, τρομάζουμε στη σκέψη της προσοχής που θα φέρει η επιτυχία μας, ανησυχούμε για το αν θα μπορέσουμε να αντεπεξέλθουμε στην αυξημένη πίεση που θα έρθει με την επίτευξη του στόχου μας, προτιμάμε να ασχολούμαστε με πράγματα εύκολα και τετριμμένα.
Ο φόβος της επιτυχίας είναι μεγαλύτερος στις γυναίκες
Αυτό μπορεί να οφείλεται και με κάποια στερεότυπα. Δεν είναι απίθανο, δηλαδή, επιτεύγματα που συχνά επαινούνται και γιορτάζονται στους άντρες να χαρακτηρίζονται ως μορφή επίδειξης στις γυναίκες ή ως ένδειξη ότι δεν ασχολούνται με την οικογένειά τους ή ως απόδειξη ότι είναι σκληρές και αδίστακτες.
Ο φόβος της επιτυχίας είναι μεγαλύτερος στις γυναίκες
Αυτό μπορεί να οφείλεται και με κάποια στερεότυπα. Δεν είναι απίθανο, δηλαδή, επιτεύγματα που συχνά επαινούνται και γιορτάζονται στους άντρες να χαρακτηρίζονται ως μορφή επίδειξης στις γυναίκες ή ως ένδειξη ότι δεν ασχολούνται με την οικογένειά τους ή ως απόδειξη ότι είναι σκληρές και αδίστακτες.
Πώς θα ξεπεράσουμε τον φόβο της επιτυχίας
Θα πρέπει καταρχάς να τον παρατηρήσουμε και να τον αναγνωρίσουμε. Στη συνέχεια, χρειάζεται να αναρωτηθούμε τι μας κρατάει πίσω. Θα μας βοηθήσει πολύ να φέρουμε στον νου μας άλλους ανθρώπους και κυρίως γυναίκες που έχουν πετύχει και να αναλογιστούμε πώς επηρέασε η επιτυχία τη ζωή τους ώστε να εμπνευστούμε από αυτούς. Συχνά, ο φόβος της επιτυχίας είναι φόβος της αλλαγής. Μας αρέσει αυτό που ζούμε τώρα, αυτό που γνωρίζουμε, και φοβόμαστε να το διαταράξουμε, αλλά για να φτάσουμε εκεί που θέλουμε είναι απαραίτητο να βιώσουμε και να αποδεχτούμε κάποιες αλλαγές σε ό,τι γνωρίζουμε και ζούμε στο σήμερα. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι το μόνο βέβαιο στη ζωή είναι η αλλαγή και τελικά δεν μπορούμε να την αποφύγουμε. Σημαντικό είναι να στηρίξουμε τον εαυτό μας στην προσπάθειά μας, να δείχνουμε κατανόηση στη δυσκολία, καθώς επίσης και να οραματιστούμε την επιτυχία. Αν παρατηρήσουμε ότι το άγχος δεν μας αφήνει να προσχωρήσουμε και να τα καταφέρουμε, είναι σκόπιμο να ζητήσουμε τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας που θα μπορέσει να μας καθοδηγήσει σωστότερα, θα μας βοηθήσει να βρούμε όλα όσα κρύβονται πίσω από τον φόβο μας και θα μας δώσει τα εργαλεία για να τον ξεπεράσουμε.