Πριν από περίπου 150 χρόνια ο Αμερικανός συγγραφέας Mark Twain είχε πει χαρακτηριστικά: «Να είστε προσεκτικοί όταν διαβάζετε ιατρικά βιβλία. Μπορεί να πεθάνετε από ένα τυπογραφικό λάθος». Ο Twain πολύ σωστά επεσήμανε το πόσο προσεκτικοί θα πρέπει να είμαστε όταν χειριζόμαστε ιατρικές πληροφορίες χωρίς να είμαστε ειδικοί. Αν και έζησε και πέθανε πολύ πριν από το ίντερνετ, το Google και τον «Dr. Google», στον οποίον καταφεύγουμε πολύ συχνά, ήταν σαν να προέβλεψε αυτό που τόσο έντονα συμβαίνει στις μέρες μας: παρατηρούμε ένα σύμπτωμα ή ακούμε για μια πάθηση και ψάχνουμε πληροφορίες στο ίντερνετ, με αποτέλεσμα είτε να θορυβούμαστε χωρίς ουσιαστικό λόγο είτε να καθησυχαζόμαστε και πάλι χωρίς καμία επιστημονική βάση. Σε κάθε περίπτωση, ο Mark Twain έχει δίκιο, στη διαδικασία αυτή κινδυνεύουμε να πεθάνουμε από κάποιο (τυπογραφικό) λάθος.
Στο ίντερνετ δεν υπάρχουν εξατομικευμένες απαντήσεις
Το πρόβλημα είναι ότι ακόμα και τα πιο αξιόπιστα, επικαιροποιημένα και ενημερωμένα sites, αν και διαθέτουν τεράστιο πλούτο πληροφοριών, δεν μπορούν να προσφέρουν εξατομικευμένη πληροφόρηση. Αυτό σημαίνει ότι αν το σύμπτωμά μας σε 1 στις 1.000 περιπτώσεις οφείλεται σε κάποια σοβαρή ασθένεια, θα δυσκολευτούμε να τη βγάλουμε από το μυαλό μας εφόσον ενημερωθήκαμε για αυτήν. Αν δεν μας έχει συμβεί ήδη αυτό, μπορούμε τουλάχιστον να φανταστούμε πόσο εύκολο θα ήταν να παρασυρθούμε και να πιστέψουμε ότι ο πονοκέφαλός μας οφείλεται σε όγκο, ο πόνος στην κοιλιά σε σκωληκοειδίτιδα και το μούδιασμα σε σκλήρυνση κατά πλάκας. Το αποτέλεσμα; Στρες σε σχέση με την υγεία μας και άσκοπες εξετάσεις κι επισκέψεις σε γιατρούς. Βέβαια, μπορεί να συμβεί και το αντίθετο, που είναι πολύ πιο επικίνδυνο: να θεωρήσουμε ότι ανήκουμε στην απλούστερη περίπτωση και ότι το σύμπτωμα που έχουμε οφείλεται σε κάτι ακίνδυνο, ενώ στην πραγματικότητα υπάρχει κάτι σοβαρό που καθυστερούμε να ψάξουμε.
Καλύτερη η υγεία όσων δεν ψάχνουν στο ίντερνετ
Έχουμε συνηθίσει να πιστεύουμε ότι ο καλά ενημερωμένος ασθενής βρίσκεται σε προνομιακή θέση σε σχέση με εκείνον που δεν έχει διερευνήσει σε βάθος την πάθηση ή τα συμπτώματά του. Οι έρευνες όμως λένε ότι κάνουμε λάθος. Για παράδειγμα, έρευνα από το πανεπιστήμιο UCL του Λονδίνου βρήκε ότι διαβητικοί που έψαχναν στο ίντερνετ σχετικά με το πώς να διαχειρίζονται την ασθένειά τους είχαν χειρότερες μετρήσεις σακχάρου από εκείνους που δεν χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο για τέτοιες αναζητήσεις. Ίσως φταίει το γεγονός –εξηγούν οι ειδικοί– ότι οι ασθενείς κατά κάποιον τρόπο σταματάνε να φοβούνται και να ακολουθούν τις οδηγίες του γιατρού τους, γιατί θεωρούν ότι ψάχνοντας στο ίντερνετ γνωρίζουν τα πάντα.
«Dr Google»: Οδηγίες χρήσης
Το 2019 είχε υπολογιστεί ότι περίπου το 7% των ερευνών στο Google, δηλαδή 70.000 αναζητήσεις το λεπτό είχαν να κάνουν με κάποιο θέμα υγείας. Μπορούμε βέβαια να φανταστούμε πόσο έχει αυξηθεί αυτό το ποσοστό τα τελευταία δύο χρόνια, εν μέσω πανδημίας. Μια λοιπόν που πολλοί ανατρέχουμε στον «ηλεκτρονικό γιατρό», τουλάχιστον ας έχουμε υπόψη μας κάποιους κανόνες που θα μας βοηθήσουν να επιλέξουμε τις «σωστότερες» πληροφορίες. Έτσι είναι σκόπιμο:
*Να είμαστε βέβαιοι ότι οι πληροφορίες που διαβάζουμε είναι επικαιροποιημένες και περιλαμβάνουν τις όποιες εξελίξεις της ιατρικής, της έρευνας και της τεχνολογίας σε σχέση με το θέμα που ψάχνουμε.
*Να επιλέγουμε αξιόπιστες ιστοσελίδες, που εκπροσωπούν δημόσια ιδρύματα, εξειδικευμένους φορείς, ειδικές δημοσιογραφικές πηγές, και να μην ενημερωνόμαστε από προσωπικά blogs και ιστοσελίδες αμφιβόλου αξιοπιστίας.
*Ειδικά όταν υποφέρουμε από μια χρόνια πάθηση ή μας απασχολεί ένα ιατρικό θέμα που αντιμετωπίζουμε με τη βοήθεια του ειδικού, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ίντερνετ για να βρούμε ομάδες ανθρώπων με το ίδιο ή παρόμοιο πρόβλημα, ώστε να βοηθηθούμε κυρίως ψυχολογικά και, γιατί όχι, να ενημερωθούμε ίσως και ως έναν βαθμό. Και σε αυτήν την περίπτωση όμως θα πρέπει να διατηρήσουμε τη δυνατότητά μας να κρίνουμε την αξιοπιστία και τη σοβαρότητα της ομάδας στην οποία θα αναζητήσουμε πληροφορίες και συμπαράσταση.