Μετά την αποκάλυψη της ολυμπιονίκη Σοφίας Μπεκατώρου για τη σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη από αθλητικό παράγοντα, άνοιξε ο ασκός του Αιόλου και γυναίκες αλλά και άνδρες από διάφορους επαγγελματικούς χώρους αρχίζουν να μιλάνε και να αποκαλύπτουν περιστατικά βίας –σωματικής, λεκτικής ή ψυχολογικής– και σεξουαλικής παρενόχλησης που έχουν βιώσει. Ας ευχηθούμε αυτή να είναι αρχή για ένα αύριο που θα είναι πιο ασφαλές για εμάς και τα παιδιά μας.
Της Άννας Δάλλα
«Σου πάει πολύ η μίνι φούστα. Αναδεικνύει τα ωραία σου πόδια». Ένα σχόλιο που αν το ακούγαμε από τη φίλη, την αδερφή ή τον σύντροφό μας θα μας φαινόταν κολακευτικό, αλλά προερχόμενο από κάποιον άλλον, π.χ. τον προϊστάμενό μας, και ειδικά αν συνοδευόταν κι από κάποια άσεμνη χειρονομία, θα μας έφερνε σε δύσκολη θέση, θα μας ενοχλούσε πολύ και θα μπορούσε πιθανώς να συστήσει κατηγορία για σεξουαλική παρενόχληση. Μάλιστα, δεν πρόκειται για καθόλου σπάνιο φαινόμενο, καθώς, σύμφωνα με πανελλαδική έρευνα που διεξήχθη (τον Ιούλιο-Σεπτέμβριο του 2020) από την εταιρεία Qed Market Research για λογαριασμό της ActionAid, το 85% των γυναικών στην Ελλάδα έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας, αλλά από αυτές μόνο το 6% το κατήγγειλε. Πιο συγκεκριμένα, 1 στις 10 γυναίκες έχει υπάρξει θύμα απόπειρας σεξουαλικής επίθεσης, ενώ 1 στις 5 σημειώνει ότι έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικού εκβιασμού.
Πώς ορίζεται η σεξουαλική παρενόχληση
Σίγουρα ο καλύτερος τρόπος για να οριστεί η σεξουαλική παρενόχληση είναι το προσωπικό κριτήριο. Αν νιώσουμε ότι κάποιος ξεπερνά, με αυτά που λέει ή κάνει, τα όρια της φιλικής συμπεριφοράς ή του αθώου κομπλιμέντου, τότε πρόκειται για σεξουαλική παρενόχληση.
Σύμφωνα με τους νομικούς όρους, η σεξουαλική παρενόχληση περιγράφεται ως ανεπιθύμητη σεξουαλική συμπεριφορά που μπορεί είτε να δημιουργεί εχθρικό περιβάλλον εργασίας (αφού το άτομο αισθάνεται άβολα λόγω των επανειλημμένων προτάσεων και χαρακτηρισμών), είτε να παρουσιάζεται ως «ανταλλαγή», όπου ο θύτης, ο οποίος είναι σε θέση ισχύος, ζητά άμεσα ή έμμεσα κάποια σεξουαλική «χάρη», με αντάλλαγμα την επαγγελματική εξέλιξη του θύματος, για παράδειγμα.
Οι ψυχολόγοι περιγράφουν τη σεξουαλική παρενόχληση ως μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά σεξουαλικού περιεχομένου που υποτιμά, υποβιβάζει, προσβάλλει και απειλεί τον αποδέκτη της. Μπορεί να πρόκειται για μεμονωμένα σχόλια που δεν ταιριάζουν στην περίσταση (π.χ. «το πουκάμισο αυτό αναδεικνύει το στήθος σου») ή επαναλαμβανόμενα σχόλια σεξουαλικού περιεχομένου, που συχνά συνυπάρχουν με απειλές, ακόμη και ξυλοδαρμό ή βιασμό.
Πώς μας επηρεάζει ψυχολογικά η σεξουαλική παρενόχληση
Αν μια γυναίκα υποστεί σεξουαλική παρενόχληση είναι βέβαιο πως μετά το περιστατικό αυτό θα επηρεαστεί η ψυχολογία της, αφού αισθάνεται ότι ξαφνικά χάνει τον έλεγχο και δεν μπορεί να ορίσει όπως θέλει το σώμα της. Παράλληλα, είναι πιθανό να επηρεαστεί η αυτοεκτίμησή της, να νιώθει αβοήθητη, αδύναμη, να έχει τύψεις και ενοχές (σκεπτόμενη, για παράδειγμα, ότι φορούσε προκλητικά ρούχα ή ότι είχε απρεπή συμπεριφορά κ.λπ.), φοβίες, μελαγχολία ή ακόμη και κατάθλιψη σε συνδυασμό με φόβο γύρω από απειλές, π.χ. βιασμού, διασυρμού ή απώλειας της δουλειάς της.
Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι η 1 στις 3 γυναίκες που έχουν δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση παρουσιάζει στη συνέχεια συμπτώματα μετατραυματικής διαταραχής (δυσκολία στον ύπνο, συναισθηματική αστάθεια, συνεχείς σκέψεις γύρω από το γεγονός κ.ά.).
Γιατί οι γυναίκες δεν καταγγέλλουν την παρενόχληση;
Οι γυναίκες συχνά δεν καταγγέλλουν το γεγονός από φόβο, ντροπή, ενοχές, τύψεις. Είναι πιθανό να φοβούνται ότι δεν θα τους δώσουν σημασία, ότι δεν θα αλλάξει τίποτα ή απλά ότι δεν θα τις πιστέψουν. Γι’ αυτό συνήθως τείνουν να παραβλέπουν το γεγονός και προσπαθούν να αποφεύγουν τις καταστάσεις στις οποίες συνέβη. Πολύ σπανιότερα το λένε σε κάποιον φίλο ή αντιμετωπίζουν ευθέως τον θύτη. Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί επιμένουν ότι το θύμα θα πρέπει να καταγγείλει το γεγονός αδιαφορώντας για τις όποιες συνέπειες. Πιθανότατα θα το βοηθήσει να συμβουλευτεί έναν ψυχολόγο ή να μοιραστεί το γεγονός με έναν φίλο ή συγγενή, όχι για να ζητήσει εκείνος τον λόγο από τον θύτη αλλά για να υποστηρίξει ψυχολογικά το θύμα. Σε κάθε περίπτωση, το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα –ακόμα κι αν δεν είναι πολύ συγκεκριμένο ακόμα– αναγνωρίζει τη σεξουαλική παρενόχληση ως μια μορφή βίας, και το θύμα μπορεί και χρειάζεται να αναζητήσει νομικές συμβουλές ώστε να αποφασίσει ποιον δρόμο θα ακολουθήσει.