Κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη, δώσ’ της κλότσο να γυρίσει παραμύθι ν’ αρχινίσει… Και κάπως έτσι μπαίνουμε στον μαγικό κόσμο των παραμυθιών που συγκινούν μικρούς και μεγάλους.
Της Άννας Δάλλα
Μια φορά κι έναν καιρό…
Σκέφτεστε καλύτερο τρόπο για να περάσουμε τα Χριστούγεννα με τα παιδιά μας, τα ανίψια μας, τα βαφτιστήρια μας από το να διαβάσουμε μαζί τους; Καθισμένοι στον καναπέ ή γύρω από το τραπέζι πίνοντας ζεστή σοκολάτα ή ξαπλωμένοι αγκαλιά στο κρεβάτι λίγο πριν παραδοθούμε στην αγκαλιά του Μορφέα; Σε κάθε περίπτωση και σε κάθε ηλικία το διάβασμα ιστοριών μάς βοηθά να ξεχαστούμε, να ονειρευτούμε, να χαλαρώσουμε, ακόμα και να αποκοιμηθούμε. Μια συνηθισμένη επιλογή, που συχνά αναζητάνε και τα ίδια τα παιδιά, είναι τα κλασικά παραμύθια, αυτά που έχουμε ακούσει και διαβάσει όλοι μας. Συχνά φαντάζουν σ’ εμάς τους μεγάλους τρομακτικά (ο κακός λύκος που τρώει τη γιαγιά της Κοκκινοσκουφίτσας) ή σκληρά (οι κακές αδερφές της Σταχτοπούτας που την κάνουν να υποφέρει) ή επικίνδυνα (ο λύκος που προσπαθεί να φάει τα γουρουνάκια)… Μήπως λοιπόν δεν πρέπει να τα διηγούμαστε στα παιδιά; Μήπως τα τρομάξουμε ή τα πληγώσουμε υπερβολικά; Οι ειδικοί μάς απαντούν.
Παρωχημένα ή διαχρονικά;
Η αλήθεια είναι ότι η κοινωνία μας έχει αλλάξει από την εποχή που η πριγκίπισσα καθόταν στο παράθυρο του πύργου περιμένοντας τον ιππότη με το άσπρο άλογο να έρθει να τη σώσει και να την παντρευτεί. Οι ανησυχίες και οι προσδοκίες των σύγχρονων κοριτσιών απέχουν πολύ από τον πρίγκιπα με το άσπρο άλογο και πολύ καλά κάνουν. Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι όταν γράφτηκαν αυτά τα παραμύθια ήταν διαφορετικές οι ανάγκες και οι συνθήκες, γι’ αυτό και μιλάνε για γυναίκες χωρίς δικαιώματα και άνδρες που αποφασίζουν και διατάζουν, ρόλους που καμία θέση δεν έχουν στη σύγχρονη κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, όμως, οι βασικές αξίες, όπως η αγάπη, η φιλία, η πίστη στην οικογένεια, η επιτυχία που έρχεται σε αυτόν που προσπαθεί και επιμένει, οι κακοί που τιμωρούνται και το καλό που κερδίζει, που παρουσιάζουν τα παραμύθια είναι περισσότερο διαχρονικές παρά παρωχημένες.
Ο κακός ο λύκος
Τα παραμύθια φτιάχτηκαν με κύριο στόχο όχι μόνο να ψυχαγωγήσουν αλλά και να μεταδώσουν γνώση, να περάσουν αρχές και αξίες, να μάθουν κανόνες και να επισημάνουν κινδύνους. Έτσι, παρατηρούμε ότι σε όλα τα παραμύθια υπάρχει ένα κακό πρόσωπο ή ζώο που θέλει να δείξει στα παιδιά ότι δεν είναι όλοι καλοί και με αγαθές προθέσεις και ότι χρειάζεται να είναι προσεκτικά και να μην εμπιστεύονται εύκολα. Ακόμα κι αν τα παιδιά τρομάζουν καμιά φορά, ο στόχος είναι να κατανοήσουν ότι πρέπει να είναι επιφυλακτικά σε ό,τι δεν γνωρίζουν. Αυτό είναι ένα σημαντικό κέρδος που αποκομίζουν διαβάζοντας παραμύθια: μαθαίνουν ότι υπάρχουν κίνδυνοι, οι οποίοι συχνά είναι κρυμμένοι.
Το καλό νικάει, το κακό τιμωρείται
Το τέλος των παραμυθιών προσφέρει κάθαρση στον αναγνώστη, καθώς κερδίζει το καλό, το κακό τιμωρείται, οι αδικίες διορθώνονται και όλα βρίσκουν τον δρόμο τους, γεγονός που προκαλεί ευχαρίστηση, ικανοποίηση και την ελπίδα ότι τα πράγματα μπορούν να αποκατασταθούν. Το μήνυμα είναι ότι όλα μπορούν να γίνουν καλύτερα, τόσο στα παραμύθια όσο και στην καθημερινότητα όλων μας. Άλλωστε, όπως όλοι ξέρουμε, τα παραμύθια τελειώνουν με τη φράση «Και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα».
Ο μαγικός κόσμος των παραμυθιών
Αυτό που παρατηρούμε στα περισσότερα παραμύθια είναι το μαγικό, φανταστικό στοιχείο που, όπως είναι αναμενόμενο, είναι ελκυστικό για τα παιδιά. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούν έναν μαγικό κόσμο με πολλές εικόνες, χρώματα, κίνηση… Ούτως ή άλλως, αυτό συμβαίνει πάντα με τα βιβλία και το διάβασμα, γι’ αυτό και είναι σκόπιμο να διαβάζουμε με τα παιδιά μας ό,τι αρέσει σε εκείνα και σε εμάς, ώστε να τα μάθουμε να αγαπήσουν το διάβασμα αλλά και να τους δώσουμε το έναυσμα, συζητώντας μαζί τους τις ιστορίες των βιβλίων, να εκφράσουν τα συναισθήματά τους.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη Δρ. Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγο με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική. www.nataliakoutrouli.gr