Τελευταία, οι συζητήσεις για το στρες γίνονται συχνότερες, πιο ουσιαστικές, πιο συμπεριληπτικές και προσφέρουν κατανόηση και συμπαράσταση, αλλά το άγχος για την υγεία δεν ανήκει σε αυτά που συζητάμε τόσο συχνά, παρά το γεγονός ότι είναι τόσο πραγματικό όσο και συνηθισμένο.
Της Άννας Δάλλα
Μήπως έχετε κι εσείς άγχος για την υγεία σας;
Ίσως όλα να ξεκίνησαν για εσάς όπως και για μένα, μια φορά που –αν δεν κάνω λάθος, γύρω στα 14 μου– ήμουν πεπεισμένη ότι ο λόγος που πόνεσε η μέση μου ήταν κάποιο πρόβλημα στο νεφρό μου. Το μοτίβο συνεχίστηκε σε όλη την ενήλικη ζωή μου. Σπάνια περνάει μήνας που να μην πανικοβληθώ για κάποιο μυστηριώδες σύμπτωμα ή να μην κινδυνεύω από κάποιον νέο τύπο καρκίνου. Υπάρχει μια κοινή παρανόηση, ότι οι υποχόνδριοι απλώς φανταζόμαστε ότι είμαστε άρρωστοι όλη την ώρα. Αλλά η αλήθεια είναι ότι το νιώθουμε, στο στομάχι μας, στα κεφάλι μας, στην έλλειψη ισορροπίας, στις ζαλάδες, στη δυσκολία στην αναπνοή…
Περί τίνος πρόκειται
Ορίζεται ως «φόβος και ενασχόληση του ατόμου με την πεποίθηση ότι έχει ή κινδυνεύει να αναπτύξει μια σοβαρή ασθένεια». Ένας στους είκοσι ανθρώπους διαγιγνώσκεται με άγχος υγείας, αν και οι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι τελικά ο αριθμός των πασχόντων είναι πολύ μεγαλύτερος και το άγχος υγείας απασχολεί έναν στους δέκα. Πρόσφατες έρευνες μάλιστα δείχνουν αύξηση του αριθμού των ατόμων που υποφέρουν από άγχος για την υγεία τους και οι ειδικοί πιθανολογούν ότι ίσως μεταξύ άλλων να ευθύνεται και το γεγονός ότι συχνά καταφεύγουμε στο ίντερνετ για συμβουλές, γεγονός που χειροτερεύει πολύ την κατάσταση αρκετών ανθρώπων. Άλλωστε, δεν είναι λίγοι εκείνοι που κατηγορούν τον «Dr. Google» για όλα τα δεινά υγείας που τελικά δεν βασανίζουν παρά το μυαλό μας και μόνο.
Πότε επιδεινώνεται το άγχος για την υγεία
Καταστάσεις όπως η εγκυμοσύνη, η κλιμακτήριος, ακόμα και μια ίωση μάς στρεσάρουν συνήθως περισσότερο αν ανήκουμε στους ανθρώπους με άγχος για την υγεία τους. Όταν βρισκόμαστε σε μια ιδιαίτερη συνθήκη, όπου το σώμα αλλάζει, ή όταν έχουμε ασυνήθιστα συμπτώματα επειδή περνάμε μια ίωση ή έχουμε κάποια προβλήματα υγείας ή πόνους, δεν είναι καθόλου απίθανο το μυαλό μας να πηγαίνει εύκολα στο κακό, αν και όχι δικαιολογημένα βέβαια. Επιπλέον, όταν βρισκόμαστε σε μια ειδική συνθήκη ή υποφέρουμε από κάποια πάθηση, το γεγονός ότι αντιλαμβανόμαστε, διαβάζουμε και ακούμε ότι χρειάζεται να είμαστε σε επαγρύπνηση και να προσέχουμε, π.χ. τι τρώμε και πόσο κοιμόμαστε, δεν βοηθάει αλλά επιδεινώνει την κατάσταση.
Η γονεϊκότητα αυξάνει το άγχος της υγείας
Πολλές γυναίκες που αντιμετωπίζουν αυξημένο άγχος με την υγεία τους θεωρούν ότι αυτό σχετίζεται με το γεγονός ότι δεν έχουν πολλά άλλα ενδιαφέροντα ή υποχρεώσεις ώστε να παίρνουν το μυαλό τους από αυτό. Έτσι, είναι πιθανό να θεωρούν ότι όταν γίνουν μητέρες θα είναι πολύ απασχολημένες για να στρεσάρονται κιόλας για προβλήματα υγείας που κάθε άλλο παρά απτά είναι. Όμως στην πραγματικότητα η ανησυχία που μπορεί εύκολα να χωρέσει στις απαιτήσεις της γονεϊκότητας. Μερικές φορές μάλιστα δεν είναι καθόλου απίθανο το άγχος να εστιάζει στο παιδί ή στα παιδιά μας. Βέβαια, κάποιος μπορεί να πει ότι όλοι οι νέοι γονείς νιώθουν αυξημένη ευθύνη απέναντι στα παιδιά τους, τόση ώστε να είμαστε καλά οι ίδιοι και να μπορούμε να τα υποστηρίξουμε αλλά και να φροντίζουμε για τη δική τους υγεία και ευημερία. Και βέβαια το πρόβλημα δεν έχει να κάνει με το γεγονός ότι κάθε γενιά έχει πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες για την υγεία και την ασφάλεια από την προηγούμενη. Αλλά η συνεχής έκθεση σε συμβουλές και προειδοποιήσεις μπορεί να αποβεί τρομακτική, ακόμη και συντριπτική, καθιστώντας δύσκολο να βρει κανείς τη γραμμή μεταξύ του «υπεύθυνου γονέα» και αυτού που καταρρέει μπροστά στο παραμικρό σύμπτωμα που εμφανίζει το παιδί του, ειδικά όταν είναι το πρώτο και κυρίως όταν είναι ακόμα μικρό.
Πώς σκέφτονται οι άνθρωποι που υποφέρουν από το άγχος υγείας
Όταν υποφέρουμε από άγχος υγείας έχουμε δυσλειτουργικές πεποιθήσεις για την υγεία και την ασθένεια. Μια τέτοια πεποίθηση είναι ότι είμαστε αδύναμοι και ιδιαίτερα ευάλωτοι στην ασθένεια. Μπορεί να έχουμε την αίσθηση ότι η υγεία μας κρέμεται από μια κλωστή. Είμαστε πεπεισμένοι ότι, λόγω της υποτιθέμενης αδυναμίας μας, οποιαδήποτε ασθένεια τύχει να εμφανιστεί θα είναι αυτή που θα μας σκοτώσει τελικά.
Πώς θα αναγνωρίσουμε ότι έχουμε άγχος για την υγεία μας
- Ανησυχούμε συνεχώς για την υγεία μας.
- Ελέγχουμε συχνά το σώμα μας για σημάδια ασθένειας, όπως εξογκώματα, μυρμήγκιασμα ή πόνους.
- Ζητάμε συνεχώς από τους άλλους να μας διαβεβαιώσουν ότι δεν είμαστε άρρωστοι.
- Ανησυχούμε ότι ο γιατρός έκανε λάθος ή ξέφυγε κάτι από τις ιατρικές εξετάσεις.
- Αναζητάμε εμμονικά πληροφορίες για την υγεία στο διαδίκτυο ή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
- Αποφεύγουμε οτιδήποτε έχει σχέση με σοβαρές ασθένειες, όπως ιατρικές τηλεοπτικές εκπομπές.
- Συμπεριφερόμαστε σαν να είμαστε άρρωστοι (π.χ. αποφεύγουμε τις σωματικές δραστηριότητες).
- Το ίδιο το άγχος μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους, ζαλάδες ή ταχυκαρδία, που ίσως θεωρήσουμε ενδείξεις ασθένειας.
- Αρνούμαστε να πιστέψουμε τους γιατρούς.
- Μόλις ακούσουμε, διαβάσουμε, παρακολουθήσουμε κάτι για μια ασθένεια είμαστε βέβαιοι ότι την έχουμε.
Πρακτικές συμβουλές αντιμετώπισης του άγχους για την υγεία
Στον έλεγχο του άγχους υγείας θα μας βοηθήσει το να κρατήσουμε ημερολόγιο με το τι νιώθουμε καθώς και το να σημειώνουμε πόσο συχνά ελέγχουμε το σώμα μας, ζητάμε επιβεβαίωση από τους άλλους και ψάχνουμε πληροφορίες για την υγεία. Στη συνέχεια, θα πρέπει να προσπαθήσουμε συνειδητά να μειώσουμε τη συχνότητα που κάνουμε αυτά τα πράγματα μέσα σε μία εβδομάδα. Έπειτα, χρειάζεται να ελέγξουμε τις σκέψεις και τις ανησυχίες μας. Θα μας βοηθήσει να σχεδιάσουμε έναν πίνακα με δύο στήλες και να γράψουμε στην πρώτη τις ανησυχίες μας για την υγεία μας και στη συνέχεια πιο ισορροπημένες σκέψεις από εκείνες της πρώτης στήλης. Για παράδειγμα, στην πρώτη στήλη μπορούμε να γράψουμε: «Ανησυχώ για αυτούς τους πονοκεφάλους». Και στη 2η: «Οι πονοκέφαλοι μπορεί συχνά να είναι σημάδι άγχους». Τέλος, θα μας βοηθήσει το να ασχοληθούμε με άλλα πράγματα, όπως μια βόλτα ή συνάντηση με φίλους, να αρχίσουμε σταδιακά να κάνουμε πράγματα που αποφεύγαμε λόγω των ανησυχιών μας, όπως αθλήματα ή κοινωνικές συναναστροφές, και να προσπαθήσουμε να χαλαρώσουμε, π.χ. με διαλογισμό. Είναι επίσης σημαντικό να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι όλοι οι άνθρωποι βιώνουν ασυνήθιστες ή δυσάρεστες σωματικές αισθήσεις και ότι όλοι αρρωσταίνουν κατά καιρούς. Το γεγονός ότι το σώμα μας δεν αισθάνεται εντελώς τέλεια δεν σημαίνει ότι επίκειται κάποια καταστροφή.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρ. Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγο με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική. www.nataliakoutrouli.gr