Facts about vaccination
Της Άννας Δάλλα
Τα εμβόλια είναι για εμάς, τους κατοίκους των ανεπτυγμένων χωρών τουλάχιστον, ένα αγαθό που θεωρούμε δεδομένο. Σπάνια ασχολούμαστε μαζί τους. Ίσως μόνο για να τα αμφισβητήσουμε ή να αναρωτηθούμε για την αναγκαιότητα της διενέργειάς τους. Όπως συνέβη κατά την πρόσφατη πανδημία του κορονοϊού, που ξανάφερε τα εμβόλια στο προσκήνιο, μαζί και με διάφορες θεωρίες συνωμοσίας σε κάποιες περιπτώσεις. Όμως τα εμβόλια έχουν πολύ μεγάλη ιστορία και φυσικά πολύ μεγάλη σημασία για τη δημόσια υγεία και την ασφάλεια του συνόλου, αλλά και του καθενός από εμάς, ώστε να καθοριστούν από την αμφισβήτηση κάποιας μερίδας της κοινωνίας. Άλλωστε, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), εκτιμάται ότι με τους εμβολιασμούς προλαμβάνονται ετησίως 2-3 εκατομμύρια θάνατοι, ενώ ο εμβολιασμός κατατάσσεται ως η δεύτερη πιο αποτελεσματική παρέμβαση δημόσιας υγείας, μετά τη διάθεση καθαρού νερού, για την πρόληψη των ασθενειών.
Η αδιαμφισβήτητη αξία των εμβολίων
Ο εμβολιασμός είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην παγκόσμια υγεία, σώζοντας κάθε χρόνο εκατομμύρια ζωές από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν με τη βοήθεια των εμβολίων. Κάθε χρόνο περισσότερα από 116 εκατομμύρια άτομα –ή, διαφορετικά, το 86% όλων των βρεφών που γεννιούνται– εμβολιάζονται, αριθμός που έχει διατηρηθεί σταθερός για μια δεκαετία. Περισσότερες από 20 απειλητικές για τη ζωή ασθένειες μπορούν τώρα να προληφθούν με ανοσοποίηση, ενώ νέα εμβόλια, για ασθένειες όπως ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, η χολέρα και η μηνιγγίτιδα, εισάγονται σε αρκετές χώρες παγκοσμίως. Επίσης, ενώ στο παρελθόν ο εμβολιασμός αφορούσε κατά προτεραιότητα τα παιδιά, σήμερα προστατεύει όλο και περισσότερο την υγεία ανθρώπων όλων των ηλικιών. Η δέσμευση για έρευνα και ανάπτυξη οδήγησε στη δημιουργία νέων εμβολίων για την προστασία από ασθένειες όπως η ελονοσία και ο Έμπολα, ενώ παράλληλα πολλά ακόμα εμβόλια βρίσκονται υπό ανάπτυξη για αναδυόμενες ασθένειες, όπως συνέβη τελευταία και με την Covid-19. Ιστορικό σταθμό για την ανθρωπότητα αποτέλεσε η εκρίζωση της ευλογιάς, που ήταν υπεύθυνη για εκατομμύρια θανάτους. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο άμεσο μέλλον αναμένεται να επιτευχθεί και η εκρίζωση της πολιομυελίτιδας παγκόσμια, αφού απομένουν μόνο 3 κράτη που δεν είναι ακόμα ελεύθερα από τη νόσο (Αφγανιστάν, Πακιστάν, Νιγηρία).
Τα εμβόλια, θύματα της επιτυχίας τους
Παρά το αναμφισβήτητο γεγονός του οφέλους των εμβολίων, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, έχει διαμορφωθεί κλίμα αμφισβήτησης της αξίας τους. Ο WHO το 2019 συμπεριέλαβε τη «διστακτικότητα» για τους εμβολιασμούς στις 10 απειλές της υγείας παγκόσμια. Κύριοι παράγοντες που συντελούν στη διστακτικότητα ή και απόρριψη των εμβολίων είναι η απουσία του λοιμώδους νοσήματος από την κοινότητα. Ο μεγαλύτερος εχθρός της πρόληψης είναι η επιτυχία της. Έτσι, τα επιτυχή εμβολιαστικά προγράμματα έχουν το τίμημά τους, υπό την έννοια ότι έχουν εξαφανίσει τα αρνητικά πρότυπα της ίδιας της νόσου και των επιπλοκών της από τη μνήμη των νεότερων.
Να εμβολιάσω το παιδί μου;
Σε κάποιους από εμάς ίσως φαίνεται εύκολη και δυνητικά «ασφαλής» η απόφαση αποφυγής της ανοσοποίησης. Στην πραγματικότητα, όπως σημειώνει ο Paul Offit, διακεκριμένος παιδίατρος και διευθυντής του Κέντρου Εκπαίδευσης Εμβολίων στο Παιδιατρικό Νοσοκομείο της Φιλαδέλφειας των ΗΠΑ, το να μην κάνει κάποιος τίποτα εξακολουθεί να αποτελεί μια ενέργεια – επιτρέπει στο παιδί του να βγει στον κόσμο χωρίς όλη τη διαθέσιμη προστασία.
Η ιστορία των εμβολίων ξεκινά με δύο Έλληνες
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ιστορία των εμβολίων ξεκινά στις αρχές του 18ου αιώνα στην Κωνσταντινούπολη με πρωταγωνιστές δύο Έλληνες γιατρούς, τον Ιάκωβο Πυλαρινό με καταγωγή από την Κεφαλονιά και τον Εμμανουήλ Τιμόνη από τη Χίο. Όλα ξεκινούν με τη μέθοδο του ευλογιασμού (inoculation), που όμως θεωρείται ότι ήταν γνωστός αιώνες νωρίτερα – αναφέρεται σε κάποια ιατρικά και ιστορικά κείμενα σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στην Κίνα, την Ινδία, την Αφρική, τη Μέση Ανατολή κ.ά. Στην Κωνσταντινούπολη, όπου υιοθετήθηκε και βελτιώθηκε ως μέθοδος από τους δύο Έλληνες επιστήμονες, θεωρείται ότι έφτασε από τη Βόρεια Ελλάδα, όπου εφαρμοζόταν ήδη από τον 16ο αιώνα κατά τη διάρκεια των φθινοπωρινών μηνών από γυναίκες που ασκούσαν πρακτικά τη λαϊκή ιατρική, πρώτα στη Θεσσαλία και μετά στη Μακεδονία.
Για τη συγγραφή του κειμένου έχουν ληφθεί αποσπάσματα από το βιβλίο «Εμβόλια και εμβολιασμοί. Ένα αγαθό απαραίτητο για τη δημόσια υγεία», Συλλογικός Τόμος. Επιστημονική επιμέλεια: Αναστασία Μπαρμπούνη. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Περισσότερα για το βιβλίο εδώ: