Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι ένα τόσο μικρό κομμάτι πανί –όσο χρειάζεται για να φτιαχτεί μια μάσκα– θα μπορούσε να ξεσηκώσει τόσες διαφωνίες, καβγάδες, αντιδράσεις, ακόμα και ολόκληρα κινήματα αρνητών της μάσκας; Κι αν νομίζουμε ότι πρόκειται για εγχώριο φαινόμενο, αυτό δεν ισχύει, καθώς οι κινητοποιήσεις όσων διαφωνούν, φοβούνται, δυσπιστούν απέναντι στη μάσκα είναι παγκόσμιες, και μάλιστα έχουν παρελθόν. Όσα συνέβησαν με τους αρνητές της μάσκας κατά την επιδημία της γρίπης το 1918-1919 στην Αμερική μάς το αποδεικνύει.
Κατά την πανδημία της ισπανικής γρίπης το 1918-1919, η οδηγία στις ΗΠΑ ήταν όλοι οι πολίτες να φοράνε μάσκες φτιαγμένες από γάζα. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί δεν συμμορφώνονταν και εξέφραζαν τη διαφωνία τους με διάφορους τρόπους, π.χ. ανοίγοντας τρύπες στις μάσκες για να καπνίζουν το πούρο τους ή τοποθετώντας τες στη μουσούδα των ζώων τους. Καθώς οι αρχές έκλεισαν τα θέατρα, τα σαλούν, τα εστιατόρια, τα σχολεία κ.ά. προκειμένου να περιορίσουν την πανδημία, οι μάσκες έγιναν για κάποιους ο αποδιοπομπαίος τράγος και αιτία για διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες, με επιχείρημα ότι δεν αποτελούσαν παρά την προσπάθεια της κυβέρνησης και των πολιτικών να τους φιμώσουν, να τους ελέγξουν, να τους στερήσουν ελευθερίες. Στο μεταξύ, βέβαια, οι Αμερικανοί πέθαιναν από τη γρίπη.
Η επιδημία στις ΗΠΑ ξεκίνησε από ένα στρατόπεδο στο Κάνσας τον Μάρτιο του 1918 και σε χρόνο ρεκόρ εξαπλώθηκε σε ολόκληρη τη χώρα. Μέχρι το φθινόπωρο, επτά πόλεις (μεταξύ αυτών το Σικάγο, το Σαν Φρανσίσκο, το Ντένβερ και το Σιάτλ) έκαναν υποχρεωτική τη χρήση μάσκας.
Το Σαν Φρανσίσκο, από τις πιο άσχημα χτυπημένες πόλεις, έγινε γνωστό ως η «μασκοφορεμένη πόλη». Μάλιστα η κυβερνητική εντολή ζητούσε να φορούν οι πολίτες μάσκες με 4 στρώσεις ύφασμα.
Παρά το γεγονός ότι η γρίπη σκότωσε περίπου 195.000 Αμερικανούς μόνο τον Οκτώβριο του 1918, υπήρχαν άνθρωποι που παραπονιούνταν για τη χρήση της μάσκας γιατί την έβρισκαν άβολη και αντιαισθητική. Μάλιστα, οι διάσημοι της εποχής τόνιζαν πως δεν ήθελαν να φοράνε μάσκα γιατί δεν αναγνωρίζονταν από τους θαυμαστές τους.
Όπως και στις μέρες μας, έτσι και τότε υπήρχαν πρόστιμα και συνέπειες για τους αρνητές και αυτά κυμαίνονταν από λίγα δολάρια μέχρι και 10 μέρες φυλάκιση.
Στις 9 Νοεμβρίου 1918, 1.000 άνθρωποι συνελήφθησαν στο Σαν Φρανσίσκο επειδή αρνούνταν να φορέσουν μάσκα. Όταν η πανδημία ελέγχθηκε για λίγο στην πόλη και έγινε άρση του συγκεκριμένου μέτρου, ο κόσμος πανηγύριζε ποδοπατώντας τις μάσκες, τα μαγαζιά κερνούσαν ποτά και παγωτά και οι εκκλησίες χτυπούσαν χαρμόσυνα τις καμπάνες τους.
Όμως τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς ήρθε νέο κύμα της γρίπης και η μάσκα έγινε ξανά υποχρεωτική. Αυτό οδήγησε σε περαιτέρω αντιδράσεις, που μάλιστα τον Ιανουάριο του 1919 οργανώθηκαν σε μία ένωση που άκουγε στο όνομα «Λέγκα κατά των μασκών». Σε ηγετικές θέσεις στη Λέγκα βρίσκονταν κυρίως γυναίκες.
Τα βασικά τους επιχειρήματα ήταν ότι το να υποχρεώνεις κάποιον να φοράει μάσκα είναι αντισυνταγματικό και ότι δεν ήταν επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι μπορούσαν να λειτουργήσουν προστατευτικά από τον ιό. Εύκολα παρατηρεί κανείς ότι υπάρχουν ομοιότητες με όσα συμβαίνουν σήμερα.
Η γνώμη των ειδικών
Ζητήσαμε τη γνώμη του κ. Αχιλλέα Γραβάνη, καθηγητή Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, ερευνητή στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ και συνεργαζόμενο καθηγητή Έρευνας στο Κέντρο Ανάπτυξης Φαρμάκων στο πανεπιστήμιο Northeastern (Βοστώνη).
Πολλαπλά πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα από κορυφαία πανεπιστήμια (MIT, Harvard, Emory κ.λπ.) αποδεικνύουν ότι η μάσκα προστατεύει με ασφαλή τρόπο από τον εξαιρετικά εύκολα αερομεταφερόμενο κορονοϊό: Αν δεν τη φορά ούτε ο μολυσμένος ούτε ο υγιής, η πιθανότητα να μολυνθεί ο δεύτερος σε απόσταση μεταξύ τους κάτω από ένα μέτρο είναι 90%.
Όταν τη φορά μόνο ο υγιής 30%, όταν τη φορά μόνο ο μολυσμένος 5%, όταν τη φοράνε και οι δύο 1,5% σε απόσταση κάτω από ένα μέτρο και 0% σε απόσταση μεγαλύτερη του ενός μέτρου.
Είναι λοιπόν σαφές ότι η μάσκα προστατεύει αποτελεσματικά από τη μόλυνση σε εσωτερικούς αλλά και εξωτερικούς χώρους συνωστισμού. Η χρήση της μάσκας για πολλές ώρες κάθε μέρα είναι απόλυτα ασφαλής, όπως διαπιστώνεται από την καθημερινή της χρήση από τους χειρουργούς για δεκαετίες, 7-10 ώρες ημερησίως.
Έχει επιστημονικά αποδειχθεί ότι η χρήση της μάσκας ουδόλως επηρεάζει την πρόσληψη οξυγόνου με την εισπνοή, ενώ δεν εμποδίζει την εκπνοή του διοξειδίου του άνθρακα, τόσο στους ενήλικες αλλά και στα παιδιά.
Η χρήση της μάσκας μπορεί να περιορίζει τη διασπορά του κορονοϊού στην κοινότητα εξαιρετικά αποτελεσματικά μέχρι την έλευση των εμβολίων και των αντιικών φαρμάκων τον επόμενο χρόνο.